PARAFIA ZABRZE- ROKITNICA

Położona na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego Rokitnica wykazuje w swym historycznym rozwoju charakterystyczne cechy dla wszystkich prawie miejscowości tego regionu: mała wioska, sięgająca średniowiecza, o której wiadomo tylko z wykazów dziesięcin uiszczonych kościołowi parafialnemu położonemu w sąsiedniej wiosce, rozwój zawdzięcza odkryciu pokładów węgla na początku XIX w. i powstaniu przemysłu, co wiąże się z napływem ludności. Rozrastająca się miejscowość wymagała także z biegiem czasu własnego obiektu kultu i przy sprzyjających okolicznościach wybudowano kościół i erygowano parafię. (...) warto spojrzeć na ten miniony okres.


Początki miejscowości sięgają przełomu XIII i XIV w., pierwsza wzmianka pochodzi z 1310 r. Z następnych informacji zawartych w protokołach wizytacyjnych dekanatu bytomskiego wynika, że z połowy Rokitnica, położonej na wschód od rzeczki o tej nazwie, proboszcz w Miechowicach pobierał dziesięcinę (wizytacje z XVII w.). To samo dotyczy drugiej części miejscowości, należącej do parafii Wieszowa, w dekanacie toszeckim w diecezji wrocławskiej. Szczegółowsze wiadomości pochodzą dopiero z wieku XIX.

W 1830 r., gdy liczba mieszkańców dochodziła do 500, wybudowano szkołę (poprzednio dzieci uczęszczały do Mikulczyc), w której pierwszym nauczycielem był Czogalla. Według sprawozdania z 1846 r. (Arch. Państw. w Bytomiu) nauczyciel Kostka uczył 44 dzieci w każdą niedzielę po południu od 14 do 16. W 1873 r. drewniany budynek zastąpiono murowanym (dziś znajduje się tu przedszkole). W 1844 r. przez Rokitnicę przeprowadzono szosę łączącą Wieszowe z Miechowicami, która była częścią trasy Bytom- Pyskowice.

Rok 1852 zapisał się grasującą epidemia cholery, której śladem był do 1930 r. istniejący cmentarz w dawnym lesie na drodze do Stolarzowic (dzisiejsza Akademia Medyczna). W 1857 r. dla ok. 600 mieszkańców wybudowano małą kapliczkę pw. Matki Boskiej Bolesnej przy szosie pyskowickiej (stoi do dziś, odnowiona 1955, nieczynna), w której ksiądz z Wieszowy dwa razy w roku odprawiał nabożeństwo. W dalszym ciągu liczba mieszkańców wzrastała: w 1895 r. wynosiła już 1073 mieszkańców, w 1900- 1 216 mieszkańców, w 1910 r. osiągnęła liczbę 2594, by w 1915 przekroczyć 4000. W 1902 r. wybudowano kosztem 500 tys. marek dom inwalidów (Kreisinvalidenhaus), w którym pracę otrzymały Siostry Boromeuszki (Pracujące do 1945 r.). W 1906 r. kosztem dyrekcji hr. Ballestrema wybudowano spore osiedle górnicze pracowników kopalni "Castellengo", uznane za jedno z najbardziej udanych w Europie. W 1909 r. oddano nową szkołę II (obecnie nr 31), rozbudowano w 1931 r. W 1916 r. zaczęło funkcjonować nowe przedszkole (z fundacji hr. Ballestrema) na osiedli, gdzie również zatrudniono siostry Boromeuszki. Powyższe fakty stanowią ilustrację się małej poprzednio wioski i wzrastającej konieczności posiadania własnego obiektu kultu.

Już 7 września 1906 r. kard. Kopp wydał dekret erygujący samodzielną placówkę duszpasterską tzw. kurację w Rokitnicy, uzasadniając swa decyzję oddaleniem wioski o 7 km od najbliższego kościoła oraz istnieniem dużego domu inwalidów z pracującymi zakonnicami, co również wymagało posługi duszpasterskiej. Szczegółowe postanowienia biskupa były następujące:

obszar kuracji to teren dworski i gminny Rokitnicy, zostaje wydzielony z terenu parafii Miechowice i Wieszowy,
siedzibą duszpasterza jest Rokitnica,
katolicy stanowią samodzielną jednostkę kościelną, dla której kuratus posiada pełne prawa parafialne,
tymczasowa kaplica ma służyć jako kościół kuracjalny do czasu wybudowania nowego, parafialnego,
kuracja Rokitnica należy do dekanatu bytomskiego. Moc obowiązująca tego dokumentu wchodzi w życie z dniem 1 kwietnia 1907 r.

Pierwszym kuratusem mianowany został ks. Józef Matulla, dotychczas pracujący w Radzionkowie, który od razu zabrał się energicznie do pracy nad stopniowym urzeczywistnianiem powstania parafii w Rokitnicy. Zaraz w listopadzie 1906 r. wynajął u właściciela restauracji Zimnego salę za roczny czynsz 800 mk, w tym miesiącu złożył księgi metrykalne chrztów, ślubów i zmarłych. Dzięki zabiegom ks. Matulli 30. 09. 1907 r. starosta bytomski wyraził zgodę na erygowanie cmentarza w Rokitnicy, bo do tego czasu wiernych chowano według kompetencji w Miechowicach i Wieszowie. 3 grudnia poświęcono już pierwszą część cmentarza, graniczącą z ogrodem plebańskim. Po wszystkich zabiegach powierzchnia cmentarza osiągnęła wielkość 1,25 ha. W późniejszym czasie uporządkowano, założono chodniki, posadzono drzewa, w 1930 r. doprowadzono wodę. W tymże 1907 r. założono organizacje parafialne: Kongregację Mariańską, Bractwo Dzieciątka Jezus, Różaniec. Równocześnie ks. Matulla znalazł parcele 12 morgową za sumę 7800 marek nadającą się na kościół. Od 4. II. 1906 do 18. 04. 1907 uzbierał na budowę przyszłego kościoła wśród mieszkańców Rokitnicy 6178,85 km, a do 25. 08. dalszych 3.500 mk. Od 1 kwietnia 1908 r. nabożeństwa zostały przeniesione do większych pomieszczeń w budynku restauracji przy ul. Pyskowickiej (dziś Krakowska). Dobrze rozpoczęte dzieło ks. Matulla przerwał ze względu na stan zdrowia i z dniem 1. 12. 1908 r. objął parafię Komorniki. Na jego miejsce przyszedł ks. Ernest Lange, który energicznie kontynuował prace poprzednika. Kard. Kopp nalegał, by najpierw budować plebanię, gdyż ks. Lange mieszkał w budynku restauracji, a potem w budynku blisko dzisiejszej parafii. W sierpniu 1910 r. ukończono probostwo o objętości 22 pokoi za cenę 63.079 mk. Fundusze uzyskano od kopalni "Castellengo", Urzędu Górniczego z Wrocławia, z hipotek i kasy oszczędności z Bytomia, nadto ze zbiórek parafian oraz dodatkowych ofiar samego duszpasterza. Warto wspomnieć o zaangażowaniu parafian, którzy bezpłatnie wykonywali niektóre prace i dostarczali wozy. Te doświadczenia zaowocują także przy budowie kościoła.

Z chwilą posiadania probostwa (a także konieczność odnawiania kontraktu dzierżawy dotychczasowej "kaplicy"), sprawa budowy kościoła stała się paląca. Główna kwestią to zgromadzenie potrzebnych funduszy. Tej kwestii można poświęcić odrębny artykuł, w tym miejscu wypada wspomnieć, że dzięki wytrwałym zabiegom ks. Lange przekonał kard. Koppa o konieczności pewnej pomocy ze strony władz diecezjalnych; otrzymał 30 tys. mk od hr. Ballestrema; hr. Thiele- Winkler ofiarował 7 tys. mk: z funduszu górniczego uzyskano 107 tys. mk; nadto pewne sumy ofiarowali mieszkańcy Rokitnicy oraz gmina. Dzięki temu udało się zrealizować budowę kościoła, tym bardziej, że ludność żywiołowo interesowała się tą sprawą i w miarę możliwości (włącznie z dziećmi szkolnymi) pomagała przy budowie. Poświęcenie kamienia węgielnego nastąpiło w dzień św. Jadwigi 15. 10. 1911 r. W ciągu jednego roku od tego momentu, za ogólną sumę 206.932 mk wybudowano kościół, który " swą wielkością, solidnością, jednym słowem okazałością miał świadczyć i świadczy nadal o zamożności i o pobożności parafii. Stylowo reprezentuje on ów szczególny typ późnego eklektyzmu, który zaadaptował pewne elementy zdobnicze style, który u nas ciągle się jeszcze określa mianem secesji. Jest to trójnawowa bazylika z odpowiednio wyniosłą wieżą od wschodu i z prezbiterium zakończonym półkolistą absydą". Poświęcenie nowego kościoła odbyło się 17. 11. 1912 r. (konsekracja dopiero w 1923 r.). Ten fakt stanowił decydujący moment dla pełnego usamodzielnienia parafii. Chociaż wiele szczegółów wymagało jeszcze dopracowania, niemniej Rokitnica dysponowała już własnym kościołem i od sześciu lat stanem zaczątkowym samodzielności w postaci kuracji i odrębnego duszpasterza.

Samodzielną parafię kard. Kopp erygował 30 sierpnia 1913 r. wyznaczając moc urzędową z dniem 1 listopada, skoro liczba parafian przekroczyła 4.000 osób i ma tendencję do ustawicznego wzrostu:

teren parafii obejmować będzie dobra dworskie i obszar gminy,
kościół p.w. Najśw. Serca Jezusa zostaje kościołem parafialnym,
proboszcz siedzibę swą będzie miał w Rokitnicy,
prawnie stwierdzone są dochody 4.000 marek,
obsadzenie parafii należy do biskupa,
nowa parafia pozostaje w archiprezbiteriacie bytomskim,
dokument wchodzi w życie z dniem 1.11.1913 r.

Ks. Jan Kopiec